Köklüce - Venetz

KEMAL GÖZLER'İN WEB SİTESİ

www.kemalgozler.com

KÖKLÜCE
(Venets, Венец)

Kemal Gözler

Necdet Zeki Gezer ve Kemal Gözler, Yeniçiftlik Beldesi: Tarihi, Ekonomisi, Sosyal ve Kültürel Yapısı, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2003'ten alınmıştır.

Köklüce Köyü Fotoğrafları (1993-1994) için burasını tıklayınız.

Köklüce Köyü Videoları (1993-1994) için burasını tıklayınız.

Yeniçiftlik Köyünün ilk kurucularından 5 aile, Bulgaristan’ın Şumnu kazasına bağlı olan Köklüce köyünden gelmektedir. Bunlar BİLGE (Hatip Hoca İsmail), DURMAZ (Hacı Osman oğlu İsmail), SEVİNÇ (İdris oğlu Seyfullah), OKAN (Mehmet oğlu Salih Ağa) ve ARIN (Mehmet oğlu Ali Osman) söy isimli ailelerdir.

Köklüce’nin koordinatları şöyledir: Latitude DMS (Enlem): 43° 32' 0N; Longtitude DMS (Boylam): 26° 55' 60E; Köklüce’nin rakımı (yüksekliği, altitude) 340 metredir (Kaynak: http://www.calle.com).

Köklüce Şumnu iline bağlı bir köydür. Köklüce’nin bugünkü adı Venets’dir. Bugünkü nüfusu 1560’tır[1]. Bugün de ahalisi tamamıyla Türk’tür. Köklüce’de 1873 yılında 78 hane yaşıyordu ve hepsi de Türk idi[2]. Demek ki dedelerimiz, Köklüce’den göç etmeden önce, Köklüce 400-500 nüfuslu küçük bir köydü.

Köklüce Şumnu’nun 35 km kadar kuzeyinde bulunmaktadır. Köklüce’nin bulunduğu muhite Deliormanlar denmektedir. Köklüce, Deliormanlar denen bölgenin aşağı yukarı tam merkezinde yer almaktadır. Deliormanların tamamı Osmanlı döneminde saf Türktü. Günümüzde de bu bölgenin %90’nı Türktür. Köklüce, Şumnuya yakın olduğu kadar Razgrad’a da yakındır. Köklüce, Razgrad’ın 35 km kadar doğusunda bulunmaktadır. Köklüce Tuna nehrine kuş uçuşu 70-75 km kadar uzaktadır. Köklüce Silistre’nin 80 km kadar güneyindedir. Köklüce Edirne’ye 300 km kadar uzaklıktadır. Köklüce, Terbi Köy (Kapitan Petko), Bıyıklı (Bortsi), Çukur Köy (Yasenkovo), Aşıkova (Osenovetz), Karabaşlı (Çernoglavsi), Gürgenli (Gabritsa), Ahlar (Drentsi) köylerine komşudur. Bu köylerin hepsi saf Türk köyüdür.

Köklüce ile Palamarsa arasında kuş uçuşu 70-80 km kadar mesafe bulunmaktadır. Köklüce tarıma müsait, hafif engebeli bir arazi üzerinde bulunmaktadır. Aşağı yukarı şimdiki Yeniçiftlik köyünün arazisine yakındır. Köklüce bol yağış alan yeşillik bir yerdir.

Köklüce Köyü Videoları (1993-1994) için burasını tıklayınız.

Köklüce Köyü Fotoğrafları (1993-1994) için burasını tıklayınız.

Köklüce Tarihi

Şimdi kısaca Köklüce’nin tarihini görelim:

1530.- Köklüce’ye ilişkin bulabildiğimiz en eski kayıt 1530 yılından kalma bir tapu tahrir defterinde bulunmaktadır. Bu Defter İstanbul’da Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan 370 numaralı Tapu Tahrir Defteridir. Köklüce bu defterin 553’üncü sayfasında kayıtlıdır. Bu kayda göre, Köklüce’de sadece 4 hane ellici vardır[3]. Gerek Köklüce, gerekse Şumnu’nun aşağı yukarı bütün köyleri 1530 yılında 5-10 hanelik küçük, ahalisinin tamamı Türk olan köyleridir. Bu köylerde önemli bir miktarda ellici ve eşkinci nüfus vardır. Eşkinciler, müsellem, yaya, yörük gibi sefere katılan kişilere denir[4]. Müsellemler, savaş zamanında askerî hizmete girerler, ama barış zamanında ziraat ile meşgul olurlardı ve bu hizmetleri karşılığında vergiden muaf tutulurlardı. Elliciler, yörük ve müsellemlerin sefere gitmeyip evde kalan ve gidene ellişer akçe veren yamaklarıdır[5]. 1530 yılında Köklüce köyünde sadece 4 hane ellici bulunduğuna göre, Köklüce’nin 1530’dan birkaç yıl önce kurulduğunu söyleyebiliriz. Köklüceli dedelerimiz bu dört hane elliciden gelmektedir.

1545.- Köklüce’ye ilişkin ikinci kaydımız 1545 yılından kalma bir defterde bulunmaktadır. Bu defter İstanbul’da Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan 382 numaralı Tapu Tahrir Defteridir. Köklüce bu defterin 570’inci sayfasında kayıtlıdır[6]. Bu kaydın fotokopisini aşağıya koyuyoruz:

Fotokopi 5: Köklüce Köyünün 1545’teki Hane Listesi
(Kaynak: Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tapu Defteri, nº 382, s.570).

Karye——————————————————————————i

Köklüce, tâbi-i Şumnu

Abdullah (?) veledi İbrahim	İbrahim veledi o	Eşkinci Umur veledi Mustafa	Eşkinci Emir veledi Mustafa	Eşkinci İnebey veledi Mustafa	Kubat (?) veledi Mehmet	Süleyman veled-iRamazan

Bayramlı veled-i Ramadan	Ahmed veyed-i Ramadan	Mahmut veled-i yusuf	Veled-i Eşkinci Ahmet veled-i Kurt	Veled-i Eşkinci Pirali veled-i Kurd	Veled-i Eşkinci Haluk? veled-i Yusuf	Veled-i Eşkinci Ali veled-i Yusuf

İlyas (?) veled-i Mustafa	Malkoç veled-i Evren (?)	Koçak veled-i Evren (?)	Ali veled-i Malkoç	Veli veled-i Malkoç	Bali veled-i Malkoç	Hüseyin veled-i İlyas

Murlı (?) veled-i Bahadır	Kara Hasan veled-i Dohan (?)	Yusuf veled-i Kubat	Süleyman veled-i Anadolu (?)	Mustafa veled-i Süleyman	Mehmet veled-i Süleyman	Seferşah (?) veled-i Süleyman

Hane
11

Mücerred
10

Eşkinci
3

Veled-i Eşkinci

Hasıl——————————————————————————ı
819

Görüldüğü gibi 1545 yılında Köklüce’de 11 hane, 10 bekar erkek (mücerred), 3 eşkinci aile, 4 de eşkinci oğlu aile reisi vardır[7]. Yukarıda belirtildiği gibi, Osmanlı İmparatorluğunda müsellem, yaya, yörük gibi sefere katılan kişilere eşkinci denmekteydi[8]. Bunlar barış zamanında ziraat ile meşgul olurlar, ama savaş zamanında sefere giderlerdi ve bu sefer katıldıkları için de vergiden muaf tutulurlardı[9]. 3 hane eşkinci ve 4 hane eşkinci oğlunun 1530 tarihli 370 nolu defterde kayıtlı olan eşkinci-elliciler ve onların çocukları olduğunu tahmin edebiliriz. Keza, Anadolu’dan buraya 1530-1545 yılları arasında yeni Türk ailelerinin geldiğini söyleyebiliriz. Hane sayısı fazlaysa da bunların birkaç kişinin oğullar olduğu aralarında akrabalık bulunduğu görülmektedir. Örneğin yukarıdaki kayda göre, Mustafa’nın, Ramazan’ın, Yusuf’un, Malkoç’un Süleyman’ın üçer oğulları, Kurd’un iki oğlu aile reisi olarak kaydedilmiştir. İsimlere bakılırsa, Köklüceli atalarımızdan bazılarının bugün artık koymadığımız, Umur, İnebey, Kubat, Malkoç, Koçak, Bali gibi öz Türkçe isimleri taşıdıklarını görüyoruz.

1530 ve 1545 tapu tahrir defterlerinden yola çıkarak şunu söyleyebiliriz ki, Köklüce, baştan itibaren saf bir Türk köyü olarak kurulmuştur ve hiçbir zaman bir Bulgar köyü olmamıştır. Bu köy, yukarıda görüldüğü gibi birkaç eşkinci/ellici aile tarafından 1500’lerin başında kurulmuştur. Bu eşkinci ve ellici atalarımız, oraya Anadolu’dan gitmiş kişilerdi. Ancak Anadolu’nun neresinden oraya göç ettiklerini bilmiyoruz. Sadece Köklüce değil, Şumnu’nun Deliormanlar bölgesindeki bütün köyler aşağı yukarı böyledir. Anadolu’dan oraya gitmiş Türklerin kurmuş olduğu saf Türk köyleridir.

1642.- Köklüce’ye ilişkin olarak 1642 yılından kalan Niğbolu ve Silistre Avarız Haneleri Defterinde de bir kayıt vardır. Bu defter İstanbul’da Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan 771 numaralı Tapu Defteridir. Bu deftere göre Köklüce’de hepse Müslüman toplam 30 hane yaşamaktadır. Bu defterin 198’inci sayfasında bulunan Köklüce’nin kaydı şöyledir:

Fotokopi 6: Köklüce Köyünün 1642’deki Hane Listesi
(Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tapu Defteri, nº 771, s.198).

Karye——————————————————————————i

Köklüce

Ahad veled-i Demir (?)	(?) veledi Torak	Hüseyin veled-i Bali	Kumral (?)Veled-i Hızır	İbrahim veled-i Bahar (?)	Ahad veledi Edl (?)	Ahmet veled-i?

Murad veled-i Sali (?)	Demir (?) veyed-i Kaya	Orhan (?) veled-i Bahar (/)	Ali veled-i Kurd	Ali veled-i Kubat	Abdulrahman veled-i Hüseyin	Halil veled-i İnan (?)

Nazır veled-i Rıdvan (?)	Kalender? Veled-i ?	Veli veled-i İlyas	Dede... ? veled-i Koçak	Hamza ? veled-i Yusuf	Hamza ? veled-i mustafa	Cafer ? veled-i Abdullah

Aliya? Veled-i Cafer	Mustafa veled-i Kumral	? veled-i Abdullah	Arlı ? Mustafa	Cafer veled-i Şehrikan (?)

Süleyman veled-i Mer	Bali veled-i ?	Eşgar (?) veled-i Kara Mustafa	Mehmet Haymana

1845.- Köklüce’ye ilişkin olarak bulduğumuz diğer bir kayıt 1845 yılı Temettüat defteridir. 1845 yılında Köklüce’de nüfus, arazi ve hayvan sayımı yapılmıştır. Bu sayıma ilişkin bilgiler İstanbul’da Başbakanlık Osmanlı Arşivinde bulunan 12512 sayılı defterdir. Bu defterde hepsi Müslüman toplan 46 hane vardır. Bu deftere göre Köklüce’deki hane numaraları ve hane reislerinin isim listesi ve sahip oldukları tarla miktarı şöyledir:

Tablo 9: 1845 Yılında Köklüce Hane Listesi
(Kaynak: Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Temettüat Defteri, nº 12512)

Hane No. İsim, Tarla

1. Köyün Hatibi Ömer oğlu İbrahim, 50 dönüm

2. Mustafa oğlu Recep, 42 dönüm

3. İbrahim oğlu Osman, 57 dönüm

4. Ahmet oğlu Mustafa, 34 dönüm

5. İbrahim oğlu Ali, 47 dönüm

6. İsmail oğlu Recep, 54 dönüm

7. İsmail oğlu Kadri İsmail, 26 dönüm

8. Ömer oğlu Mahmut, 51 dönüm

9. Mehmet oğlu Salih (?), 52 dönüm

10. Mustafa oğlu Yusuf, 45 dönüm

11. Musa oğlu Halil, 47 dönüm

12. ??? (Yakub) oğlu İbrahim, 37 dönüm

13. Musa oğlu Mehmet, 22 dönüm

14. Abdullah oğlu Mustafa, 52 Dönüm

15. Halil oğlu İsmail, 45 dönüm

16. Osman oğlu Ömer, 50 dönüm

17. İsmail oğlu Ahmet, 42 dönüm

18. Yakub oğlu Mustafa, 42 dönüm

19. Halil oğlu Ömer, 47 dönüm

20. Hasan oğlu ??? Ahmet, 51 dönüm

21. Recep oğlu Mehmet, 18 dönüm

22. Aziz oğlu Mehmet, 53 dönüm

23. Osman oğlu Hacı Mustafa, 33 dönüm

24. Velioğlu İbrahim bin Halil, ??? dönüm

25. Ali oğlu Veli, ??? dönüm

26. İbrahim oğlu İsmail, ??? dönüm

27. İsmail Oğlu Hasan, 48 dönüm

28. Aziz oğlu Musa, 57 dönüm

29. Musa oğlu Aziz, 40 dönüm

30. ??? oğlu Aziz, 49 dönüm.

31. Hasan oğlu ???

32. İbrahim oğlu ???

33. Aziz oğlu İsmail

34. İbrahim oğlu Aziz

35. Ömer oğlu Halil Hasan

36. Mahmud oğlu Hasan

37. Ahmed oğlu Ömer

38. Ahmed oğlu Ömer

39. Aziz oğlu Kara İbrahim

40. ??? oğul Hasan

41. ??? oğlu Ali

42. Abdi oğlu Ömer

43. Ahmed oğlu Ali

44. Ömer oğlu Mustafa

45. Süleyman oğlu Mustafa

46. Osman oğlu Ali

(Bu defterin ilk on sayfasının fotokopisini yaptırabildik. Geri kalanlarının isimlerini not ettik. Kaç dönüm tarlaya sahip olduklarını not etmemişik)

Yukarıdaki tablodan görüleceği üzere Köklüce’de aşağı yukarı herkes aynı zenginliktedir. Ortalama bir ailenin nelere sahip olduğunu görmek için Köklüce 3 numaralı hane reisi İbrahim oğlu Osman’a ilişkin kaydın fotokopisini yan sayfaya koyuyoruz.

Bu fotokopi de görüleceği üzere, Osman’ın toplam 57 dönüm tarlası, 1 çift öküzü, 1 baş sağmal ineği, bir adet kısır ineği, 1 tane danası, 1 tane kısrağı, 3 tane keçisi, bir tane oğlağı, 6 tane koyunu, dört tane kuzusu ve bir dönüm çayırı vardır. İbrahim oğlu Osman’ın 1845 yılında sahip olduğu bu arazi ve hayvanlardan 1984 kuruş gelir (temettüat) elde ettiği hesaplanmıştır. Ayrıca Osman’ın 150 kile buğday (hınta) ve 40 kile arpa (şiar) ürettiği yazılıdır. Bir kile 25 kg geldiği varsayılırsa[10] 3.750 kg buğday ve 1000 kg arpa üretmiştir. Osman’ın 57 dönüm tarlaya sahip olduğu düşünülürse, dönüm başına 84 kg verim elde etmiştir. Ancak muhtemelen o dönemler tarlaların hepsi ekilmiyor, bazıları nadasa bırakılıyordu. 1845’te Köklüce’de buğday ve arpa olmak üzere sadece iki tür ürün yetiştiriliyordu.

Fotokopi 7: 1845 Yılında Köklüceli İbrahim oğlu Osman’ın Malvarlığı
(Kaynak: Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Temettüat Defteri, nº 12512, s.3).

1873.- Tuna Vilayet Salnamesinden öğrendiğimize göre, Köklüce’de 1873 yılında 78 hane yaşıyordu ve hepsi de Türk idi[11]. 1873 yapılan sayıma göre Köklüce’de 5’i sağmal, 4’ü koşu olmak üzere toplam 9 manda, 25’i sağmal, 25’i koşu olmak üzere toplam 50 kara sığır, 42’si kısrak ve 4’ü binek olmak üzere toplam 48 hergele (at); 100 koyun, 120 keçi vardı. Köklüceli dedelerimizin, Belaslatinalı, Bejanovalı, Palamarsalı dedelerimize göre hayvan sayısı bakımından daha fakir olduklarını söyleyebiliriz. Ancak bu fakirlik hayvan sayısı bakımındandır. Zira yukarıda görüldüğü gib 1845 yılında Köklüce’de aşağı yukarı her ailenin 40-45 dönüm civarında tarlası vardır. Dolayısıyla Belaslatinalı ve Bejanovalı dedelerimizin daha çok hayvancılık yaptığını, ama Köklüceli dedelerimizin ise hayvancılıktan ziyade çiftçilik yaptığını söyleyebiliriz. Kaldı ki, 1873 Tuna Salnamesinde Köklüce köyünün 28902 kuruş aşar vergisi ödedikleri yazılıdır[12]. Bu aile başına 332 kuruş eder. Oysa Belaslatina’da hane başına ödenen aşar vergisi 140 kuruş[13], Bejanova’da hane başına ödenen aşar 193 kuruş[14], Palamarsa’da hane başına ödenen aşar vergisi 262 kuruştur[15]. Demek ki, Köklüce toprak bakımından daha zengindi.

Köklüceliler, oldukça temiz, saf bir Türkçeyle konuşmaktadırlar. Bununla birlikte kendilerine has bir şiveleri vardır. Köklüceliler, komşu köyümüz Kayapınarlılar gibi, geleri, gideri şeklinde konuşmaktadırlar. 1993 yılında ben Köklüce’ye gittiğimde biri kendisinin ortaokulda Fransızca ders aldığını ve ezbere “Zil çalıyor, öğretmen geliyor” anlamına gelen Fransızca “La cloche sonne, le professeur arrive” cümlesini söyledi. Ben de bu ne demek diye sordum. Bana “zil çalari, mallim geleri” dedi.

[1]. Nikolay Micev ve Petır Koledorov, Reçnik na Celiştata i celişnitse v Bılgariya, Sofiya, Nauka i İskustvo, 1989, s.56.

[2]. Salname-i Vilayet-i Tuna, op. cit., s.113.

[3]. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tapu Defteri, nº 370, s.553.

[4]. Said Öztürk, Osmanlı Arşiv Belgelerinde Siyakat Yazısı ve Tarihi Gelişimi, İstanbul, Osmanlı Araştırmaları Vakfı, 1996, s.468.

[5]. Ibid.

[6]. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tapu Defteri, nº 382, s.570.

[7]. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Tapu Defteri, nº 382, s.570.

[8]. Öztürk, op. cit., s.468.

[9]. Yeniçeri teşkilâtı kurulmadan önce süvari askerî olarak görev yaparlardı. Yeniçeri teşkilâtı kurulduktan sonra ise, baltacılık, arabacılık gibi geri hizmetlerde kullanılmışlardır (Öztürk, op. cit., s.475).

[10]. Kile tahıl ölçmede kullanılan bir ölçekti. Osmanlı İmparatorluğunun değişik yerlerinde değişik büyüklükte kileler kullanılırdı. İstanbul Kilesi 18-20 okka, yani ortalama 25 kg gelirdi (Meydan Larousse, Cilt 11, s.286).

[11]. Salname-i Vilayet-i Tuna, op. cit., s.113.

[12]. Salname-i Vilayet-i Tuna, op. cit., s.113.

[13]. Salname-i Vilayet-i Tuna, op. cit., s.183.

[14]. Salname-i Vilayet-i Tuna, op. cit., s.253,

[15]. Salname-i Vilayet-i Tuna, op. cit., s .45.

Necdet Zeki Gezer ve Kemal Gözler, Yeniçiftlik Beldesi: Tarihi, Ekonomisi, Sosyal ve Kültürel Yapısı, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 2003'ten alınmıştır.

Köklüce Köyü Fotoğrafları (1993-1994) için burasını tıklayınız.

Bir Üst Sayfa: www.kemalgozler.com/yeniciftlik-bulgaristan.htm

Ana Sayfa: www.kemalgozler.com

Editör: Kemal Gözler

Konuluş Tarihi: 20 Haziran 2010